Autor teksta :Sanja Sovrlic
Preuzeto sa sajta: Crno beli svet
Prirodne lepote, kulturno-istorijsko nasleđe, nezaboravne avanture, dobra muzika i još mnogo razloga zašto sever Kosova može biti atraktivna turistička destinacija
Stena Berim na Mokroj gori 
Da sever Kosova poseduje prirodne lepote koje ne treba propustiti prepoznao je još čuveni srpski geograf Jovan Cvijić, nazvavši planinu Mokru goru lepoticom Balkana. Ova planina se nalazi na krajnjem severu Kosova u opštini Zubin Potok, odnosno području koje se naziva Ibarski Kolašin.
Upravo ovde su napravljeni prvi koraci u razvoju turizma na severu Kosova. Počelo je sa projektom za razvoj aktivnog turizma – Outoor In, koju je 2013. godine pokrenuo Institut za teritorijalni ekonomski razvoj (InTER) u saradnji sa opštinom Zubin Potok i uz finansijsku podršku Kancelarije Evropske unije na Kosovu. Za dve godine, koliko je trajao ovaj projekat, urađena je mreža planinarskih i biciklističkih staza, napravljen veštački zid u sportskoj hali u Zubinom Potoku, teretana na otvorenom, kao i prva javna plaža na jezeru Gazivode. Pored toga organizovane su mnogobrojne turističke i sportske manifestacije, među kojima i međunarodni omladinski letnji kampovi kao i planinske trke: Jezero Gazivode – Mokra gora. U okviru ovog projekta urađena je i internet stranica turističke promocije opštine Zubin Potok, turistička karta, monografija sa turističkim potencijalima, kao i drugi promotivni materijali. Zahvaljujući ovom projektu je izrađena i Strategija razvoja turizma opštine Zubin Potok za period 2015-2020. godine.
„Realizacijom projekta Outdoor In, a naročito izradom Strategije razvoja turizma, stvorili su se uslovi za značajna ulaganja u turističku i javnu infrastrukturu koja je rezultirala stalnom povećanju broja turista i posetioca ovoj opštini“, kaže Dragiša Mijačić, direktor Insituta za teritorijalni ekonomski razvoj i pokretač razvoja turizma u opštini .
Izbor postoji i za avanturiste i za one koji žele mirniji odmor
Čelični put, odnosno Via ferata na stenama Berima (1731mnv), jednog od najviših vrhova Mokre gore, predstavlja glavni turistički proizvod kojim se Ibarski Kolašin može pohvaliti.Via Ferata Berim već dve godine za redom privlači mnogobrojne turiste iz celog regiona jer je u pitanju jedinstvena turistička atrakcija na Balkanu.
Reč je o metalnoj konstrukciji instaliranoj na vertikalnim stenama Berima zahvaljujući kojoj turisti mogu da osvajaju vrhove koji su bili dostižni samo iskusnim alpinistima. Napravljena je 2015. godine od strane InTER-a a uz pomoć Ambasade Finske i švajcarskog projekta PPSE, kao nastavak inicijative za razvoj aktivnog turizma u opštini Zubin Potok. Inicijativa je zadržala ime Outdoor In jer je ono postalo prepoznatljiv brend u smislu razvoja i promocije turizma u Ibarskom Kolašinu.
Izgradnjom Via Ferrate Berim su stvoreni uslovi za kreiranje prvih radnih mesta u oblasti turizma na severu Kosova. Nakon završene specijalizovane obuke za vodiče i spasioce na Via Ferati, desetoro mladih ljudi sa Kosova počelo je da pruža usluge u korišćenju ovog turističkog proizvoda.
Jedna od njih je Vesna Ćosić iz Severne Mitrovice koja radi kao vodič na Via ferrati Berim ali i kao planinarski vodič. Do ovog posla ju je dovela ljubav prema prirodi.
„Ništa nije lepše od činjenice da ste nekome pokazali nešto novo i pružili mu avanturu koju će pamtiti čitavog života. Nije mi bila ideja da se time bavim, ali eto…nekako su se kockice poklopile baš kada sam krenula aktivno da se bavim penjanjem i eto me“, kaže Vesna Ćosić.
Njen zadatak je da brine i o bezbednosti turista, naročito na ferati. „Pružiti ljudima nezaboravan dan je ono sto mi je cilj“, dodaje Vesna još jedan važan segment svog posla.
Aktivni turizam u ovoj opštini se promoviše pod sloganom “Usudi se da zamisliš i spremi se za avanturu u Ibarskom Kolašinu”, što najbolje opisuje šta možete očekivati kada dođete u ovaj kraj. Pored Via Ferrate i planinarenja u Ibarskom Kolašinu možete uživati i u turističkim paketima koji uključuju brdski biciklizam i paraglajding. Ako niste zavisnik od adrenalina onda su u ponodi obilasci srednjovekovnih manastira Duboki Potok i Crna Reka, kao i uživanje u lepotama jezera Gazivode uz sportove na vodi, sunčanje i svežu jezersku ribu.
Tokom 2017. godine preko 400 posetioca je uživalo u turističkim atrakcijama u Ibarskom Kolašinu. Na porast broja turista ovom kraju uticala je i studijska poseta oko 25 turističkih agencija i novinara iz celog regiona koju je tokom maja organizovao InTER. Naročito se beleži porast turista iz Beograda, Novog sada i drugih većih gradova u Srbiji, kao i stranaca koji žive i rade u Prištini.
Kulturno nasleđe, banjski turizam i kvalitetna muzika u Zvečanu i Severnoj Mitrovici
Da je turizam moguće posmatrati kao razvojnu granu smatraju i u opštinama Zvečan i Leposavić u kojima je ova oblast predviđena strateškim dokumentima. Opština Zvečan je 2014. godine usvojila Strategiju lokalnog ekonomskog razvoja u kojoj je turizam prepoznat kao jedna od prioritetnih oblasti. Dve godine kasnije ova opština je usvojila i Strategiju razvoja turizma za period 2016-2021.
Rajska banja u Banskoj
“To govori o značaju koji opština Zvečan pridaje razvoju turističke ponude”, kaže Jelena Đokić savetnica gradonačelnika ove opštine. Ona ističe da će se „turistička ponuda razvijati u tri osnovna pravca: zdravstveni turizam (centralni lokalitet Banjska), turizam u prirodi i „aktivni odmor“ (centralni lokalitet Rudine), kao i kulturno-istorijski turizam (centralni lokalitet tvrđava Zvečan)“.
Kao centralna atrakcija za razvoj kulturno-istorijskog
Tvrđava Zvečan
turizma se ističe lokalitet tvrđave Zvečan. Projekat izgradnje i osvetljenja staze prema tvrđavi učinio je ovu destinaciju pristupačnijom, što pokazuju i sve češće fotografije koje posetioci ove lokacije objavljuju na društvenim mrežama.
Manastir Banjska
Najznačajniji turistički lokaliteti opštine Zvečan se nalaze u selu Banjska gde je smeštena banja za lečenje reumatskih i kožnih oboljenja, poznata još iz rimskog doba. U toku je izgradnja novog banjskog kompleksa pod imenom „Rajska banja“ koji će zameniti postojeće dotrajale objekte. Opština Zvečan pridaje posebnu pažnju ovom projektu jer bi se time turistička ponuda bila značajno unapređena. U Banjskoj se takođe nalazi i istoimeni srednjovekovni manastir, zadužbina Stefana Uroša II Milutina, koji privlači pažnju vernika i turista. U neposrednoj blizini se nalaze i manastiri Sokolica i Devine vode, koji takođe predstavljaju značajne destinacije za verski i kulturni turizam u ovoj opštini.
Turistički potencijali Zvečana ali i susedne opštine Severna Mitrovica leže i u kulturnim manifestacijama. Da je turiste moguće dovesti iz celog sveta pokazuje džez i bluz festival „North City“ koji je ugostio i mnoga poznata muzička imena, među kojima su Larry McCray, Roben Ford, Eric Gales, Juan Garcia Herreros, Thornetta Davis, Big James and the Chicago Playboys, Vlatko Stefanovcki, Sanja Ilić i Balkanika, Marko Ramljak i mnogi drugi. Festival postoji već četrnaest godina a proizvod je decenijske muzičke tradicije Mitrovice i Zvečana, u koju se ubraja i Big bend, muzički sastav koji je postojao pre rata 1999. godine.
Kopaonik, Trepča i istorijsko nasleđe Leposavića
U opštini Leposavić se takođe razmišlja o turizmu kao razvojnoj grani privrede a ključni potencijali se vide u iskorištavanju prirodnih lepota južne stane Kopaonika.
„Južna padina Kopaonika nam pruža uslove za izgradnju sportsko-rekreativnih centara koji su predviđeni master planom za Kopaonik kao i uslove za izletnički i tranzitni turizam“, kaže Milan Branović iz organizacije Media Puls koja je učestvovala u razvoju Strateškog plana razvoja turizma opštine Leposavić za period 2017-2022.
U Leposaviću turiste najviše privlače mnogobrojne kulturno-sportske manifestacije i događaji. Tradicionalni Gospojinski sabor već dovodi goste iz celog sveta koji na podijumu za narodne igre predstavljaju kulturu i tradiciju svog kraja. Među turističkim manifestacijama se izdvaja i Spust bez granica, odnosno splavarenje rekom Ibar od Leposavića do Raške.
Opština Leposavić se može pohvaliti i ahreološkim nalazištem rimskog grada Municipium, spomen-sobom posvećenom Topličkom ustanku mnogobrojnim manastirima i rudarsko-industrijskom nasleđu vezanom za Trepču. U opštini postoje i lekoviti termalni izvori tople vode od kojih se najznačajniji nalazi u selu Vuča. Iskorištavanje potencija banjskog izvora u Vuči moglo bi značajno unaprediti turističku ponudu opštine Leposavić.
Opštine severa Kosova zajedno na turističkoj mapi
Naši sagovornici ističu da bi sever Kosova trebalo promovisati kao jedinstvenu turističku destinaciju. InTER je preuzeo inicijativu u tom smeru i pomogao ažuriranju podataka o turističkim proizvodima i destinacijama na severu Kosova koji su deo nove edicije jedinog turističkog vodiča o Kosovu na engleskom jeziku – Kosovo Bradt Travel Guide.
“Svaka pojedinačna opština na severu Kosova nema dovoljno kapaciteta da bi mogla da privuče turiste na duži vremenski period. Otuda je potrebno raditi na tome da se sever Kosova brendira kao jedinstvena turistička celina“, ističe Mijačić.
Sličnog mišljenja o međuopštinskoj saradnji na polju razvoja turizma su i naši sagovornici iz Leposavića i Zvečana.
„Pri izradi strateškog plana smo svakako imali u vidu pravce razvoja turizma u drugim opštinama u cilju diferencijacije naše opštine i kako bi se izbeglo ponavljanje na tako maloj teritoriji“, kaže Milan Branović iz organizacije Media puls.
“Opština Zvečan sarađivati sa susednim opštinama u stvaranju jedinstvene turističke ponude, kao što je obilazak srpskih srednjovekovnih manastrira na teritorijama opština Zvečan, Leposavić i Zubin Potok, ili rekreativni turizam u saradnji sa Zubini Potokom koji je nesumnjivo lider u razvoju turizma na severu Kosova i Metohije, kao i nastavak saradnje sa mitrovičkom opštinom kod održavanja kulturnih i sportskih događaja”, kaže Jelena Đokić.
Iz InTER-a predlažu mere koje bi trebalo preduzeti u narednom periodu u smislu promovisanja zajedničke turističke ponude severa Kosova.
„Opštine bi trebalo da izrade regionalnu strategiju razvoja turizma u kojoj bi se definisali prioriteti i ciljevi zajedničkog delovanja. U tom smislu bi trebalo institucionalizovati saradnju na horizontalnom nivou kroz formiranje stalnog radnog tela koje bi koordiniralo zajedničke aktivnosti na realizaciji strategije, promociji turizma, unapređenju turističkih potencijala i razvoju zajedničkih turističkih proizvoda“, smatra Dragiša Mijačić.
„Takođe je potrebno koristiti postojeće finansijske mehanizme za realizaciju međuopštinskih projekata, što do sada nije slučaj“, zaključuje on.
Kada je u pitanju privlačenje turista, važno je naglasiti značaj stvaranja sigurnog okruženja i promovisanje severa Kosova kao sredine koja srdačno dočekuje turiste iz svih krajeva sveta. _____________________________________________________________________________
Članak je urađen u okviru projekta „Analiza stanja privrede na severu Kosova nakon potpisivanja Briselskog sporazuma – gde su šanse za zapošljavanje?“, koji sprovode Institut za teritorijani ekonomski razvoj i Radio televizija Mir. Projekat je finansijski podržala Kosovska fonkacija za otvoreno društvo (KFOS). Stavovi izneti u članku su isključiva odgovornost autora i ni na koji način ne odražavaju stavove fondacije, InTER-a ili RTV Mir-a.